Wachten. Normaal gesproken niet mijn favoriete bezigheid maar ze laat me regelmatig wachten. Plannen maken en je er aan houden is een onbekend fenomeen in China en dat geldt ook voor de omgang tussen jongetjes en meisjes. Een goede test om te zien of ik daadwerkelijk wat heb geleerd de afgelopen maanden. Rustig blijven. Ik wacht graag op haar want de beloning is er naar, ze is een heerlijke vrouw en we lachen veel. De laatste dagen voor ik naar Kunming vlieg brengen we grotendeels samen door. Joachim, Brian en Jo zijn er een paar dagen tussen uit voor een bezoek aan een liefdadigheidsproject in een stadje halverwege Jinghong en Kunming zodat Tian en ik het rijk alleen hebben. Alle taalbarrieres ten spijt hebben we veel lol. Misschien ook juist wel door die taalbarrieres. Ik werk ernaast ook nog wel eens wat aan de hotelplannen en ren tussen de bedrijven door mijn kilometers op de loopband voor het halve marathon schema waar ik mezelf op heb gezet als tegenwicht tegen alle biertjes. Alhoewel het hier zo langzamerhand wel wat te warm wordt voor anderhalf uur rennen.

Het verhaal rond de Duitse paspoort kopien begint ondertussen slapstick-achtige vormen aan te nemen. “Het kost een vermogen en duurt ergens tussen de twee maanden en de rest van ons natuurlijke leven” schrijft Brian in een van zijn verhalen. Naar het zich nu laat aanzien zullen ze nu snel hier zijn. En da's maar goed ook want onze huisbaas begint weer onrustig te worden. Zodat ik naar Kunming ben gevlogen voor overleg met onze advocate en consultant om daarna met hen naar Dali te vliegen voor een volgend overleg met Meneer Li en het tekenen van een nieuw contract met daarin de jongste afspraken. Er verandert niet veel, alleen kijken we tegen een of twee maanden vertraging aan omdat de huisbaas pas de eerste jaarhuur accepteert nadat het bedrijf geheel is opgericht. En dat duurt twee tot vier maanden nadat de paspoort kopien zijn aangekomen. En wij mogen uiteraard geen muren of badkamers gaan slopen totdat alle papieren getekend zijn. Het goede nieuws is dat ik nu zo'n beetje kan beginnen aan het maken van een nieuwe planning waarvan we de meeste deadlines kunnen beinvloeden. Zodat die planning wat betrouwbaarder zou moeten worden. Als alles goed gaat in Dali.

Naast gesprekken met advocaten en adviseurs heb ik in Kunming Koninginnedag gevierd met de Nederlandse gemeenschap daar in de buurt. De meesten werken in de bloemenindustrie in Chenggong, een half uur rijden ten zuiden van Kunming. Veel visitekaartjes uitgedeeld en aan iedereen die het maar horen wil uitgelegd wat we aan het doen zijn in Jinghong. Maar toch weer een beetje hetzelfde gevoel opgelopen dat ik in Shanghai opliep ten aanzien van de professionele expat gemeenschap. Er loopt een aardige diepe kloof tussen mensen die puur voor werk naar China komen en mensen die komen vanuit een meer levensstijl-gedreven keuze. Ik heb moeite met het omgaan met de “professionals”. Hun houding ten aanzien van China en Chinezen bevalt me over het algemeen maar matig. Ik vind dat - ongeacht de reden waarvoor je naar China komt - je je in ieder geval als een gast hebt te gedragen en dat doen er velen niet. Maar uiteindelijk dient het hotel gemarket te worden dus ik neem het meestribbelend voor lief.

Ook Mike Suh, die van de versnellingsbakken, stond weer eens op de agenda. Ik bezoek hem in zijn fabriek in Haikou iets ten zuiden van Kunming. Zijn productie begint serieuzere vormen aan te nemen volgens hem en ik wil zien wat dat precies inhoudt. En ik moet nieuwe afspraken maken met hem, onze eerste deal is inmiddels verlopen en ik wil die vernieuwen. Ik geloof nog steeds dat het een aardige sidetrack is naast het hotel om wat centjes te verdienen en ik vind het vooral leuk dat ik dat samen met Igor kan doen. Dus ik blijf er tijd aan besteden. De tweede batch met prototypes is zo'n beetje klaar voor nieuwe testen in de States en als dat allemaal goed gaat kunnen we daarna de boel certificeren bij TUV in Duitsland en resellers gaan zoeken in Europa. Mike heeft inmiddels de hele productie naar China overgehaald en bij Fei Long in Haikou drie gebouwen toegewezen gekregen. Die hij vooralsnog heeft gevuld met engineers die dynamische 3D-renderings van zijn versnellingsbakontwerp maken. Om zodoende alle ontwerpfouten eruit te kunnen halen. Het waren precies die ontwerpfouten die de eerste batch met prototypes ongeschikt maakten voor produktie. Volgens hem is de boel nu klaar voor nieuwe testen en zouden er alleen nog produktie en assemblage fouten in kunnen zitten. We zullen zien.

Een van de redenen waarom Tian me regelmatig laat wachten is het feit dat ze getrouwd is en zich begrijperlijkerwijs niet helemaal relaxt voelt onder het idee met mij samen te zijn terwijl ze nog getrouwd is. Dus ik was blij om te horen dat ze heeft besloten niet terug te gaan naar Taipei en haar man. Voordat jullie nu gaan denken dat ik hier huwelijken sloop, zij was in haar eentje op reis gegaan omdat ze niet gelukkig was met haar man en haar huwelijk. Een huwelijk waar ze instapte na haar man een week te kennen. Raar in onze ogen maar begrijpelijker in de Chinese situatie. De deadline voor trouwen is 25 voor een vrouw en die deadline is aardig hard in de beleving van met name de meeste Chinese ouders. Zodat de druk vanuit familie om te trouwen erg groot kan worden. Om vervolgens te belanden in een liefdeloze relatie. Het was vanaf het begin duidelijk dat ze al een tijdlang weinig aandacht, genegenheid en warmte in haar leven had gehad. Blij dat ik daar wat aan mag veranderen. Toen we op een avond met haar vrienden op stap waren werd ik met de neus op een intrigerend fenomeen gedrukt, voortkomend uit het belang dat Chinezen hechten aan “gezicht”. Haar vrienden mochten natuurlijk niet weten dat we samen zijn. Alleen “weten” kent hier verschillende niveaus. Feitelijk mochten ze het wel weten, zolang het maar ontkenbaar blijft. Voorbeeld: terwijl we met haar vrienden zijn is zoenen natuurlijk uit den boze, omhelzen ook. Maar aanraken en knipogen mag weer wel. Zodat haar vrienden natuurlijk precies aanvoelen wat er loos is maar er “officieel” niets aan de hand is.

Op naar Dali dan vanuit Kunming. Vliegen om zeven uur 's ochtends is niet heel erg leuk maar het moet maar want om negen uur worden we verwacht bij Meneer Li op kantoor. Wanneer we aankomen bij zijn paleis-achtige project in Dali staat hij bij de poort te praten met een paar van zijn medewerkers. Hij ziet er bezorgd en oud uit. Xu Ying en ik kijken elkaar aan en we weten eigenlijk vanaf dat moment al dat het heel erg moeilijk gaat worden. Wij komen met geen andere boodschap dan wat we drie weken daarvoor in Jinghong hebben afgesproken maar dit is China. Je bent nooit uitonderhandeld, zelf niet wanneer je uitonderhandeld bent. Wij hebben de dagen ervoor wat rondgevraagd onder mensen die Meneer Li kennen en we weten dat hij moeilijkheden heeft met de financiering van zijn project, hij heeft Jan en alleman om geld gevraagd. Hij brandt los wanneer we zijn kantoor binnenkomen. Xu Ying en Pietro, de Italiaan die voor CMS werkt en onze belangrijkste adviseur is voor het administratieve proces om ons bedrijf op te richten, luisteren aandachtig en vertalen voor me. Hij zegt problemen te hebben om zijn budget rond te krijgen, problemen die hij kan oplossen door de resterende hypotheekruimte binnen de op “ons” hotel verleende hypotheek te gebruiken. Maar als hij dat doet kan hij de toezegging die hij ons deed om het hotel van het hypotheekrisico te bevrijden niet nakomen. En omdat hij geen enkel plan heeft hoe dat geld ooit weer terug te verdienen loopt hij grote financiele risico's. Daarnaast komt hij terug op de belofte die hij ons deed het pand voor zijn rekening in overeenstemming te brengen met de geldende brandveiligheidsvoorschriften. Omdat daar een externe brandtrap voor aangelegd moet worden was dat een belangrijke toezegging voor ons want binnen ons budget is daar geen ruimte voor. Binnen het zijne kennelijk ook niet meer. We praten er over heen en weer, hij blijft hameren op de politieke risico's die hij loopt door samen te werken met laowai – zijn manier om ons een gezichtsverlies-loze uitweg te bieden denken we - wij blijven hameren op zijn toezeggingen en na een tijdje wordt het beeld duidelijk. Hij wil inderdaad van ons af. En wanneer hij de brandtrap niet aanlegt en de hypotheek niet van het pand haalt wil ik ook van hem af.

Ik neem Xu Ying en Pietro apart en we spreken de te volgen strategie door. Wij hebben weliswaar een contract met hem aangaande de aanbetaling maar... dit blijft China. Het is beter de relatie goed te houden en te kijken of we een situatie kunnen creeeren waarin wij ons uit de deal kunnen terugtrekken. Tegelijkertijd zal die situatie het voorkomen van gezichtsverlies voor Meneer Li moeten inhouden zodat hij ons de aanbetaling teruggeeft en mogelijk zelfs wat schade vergoedt. We besluiten hem niet te vertellen wat we willen en vertrekken zonder nieuwe afspraken. Teruggekomen in Jinghong moet ik aan mijn partners uitleggen dat we – in ieder geval voor nu – dit gebouw moeten vergeten. Een harde boodschap. Een moeilijk weekend volgt met veel gesprekken, leuke en minder leuke. Ik merk dat Joachim een voorschot neemt op het ontlopen van zijn en Nico's aandeel in de eventuele verliezen maar ga er niet op in. Dat heeft geen zin tot het daadwerkelijk zo ver is dat er afgerekend moet worden. En hoeveel centjes dit avontuur aan verlies oplevert hangt sterk af van onze toekomstplannen. Indien we besluiten door te gaan met onze plannen en alleen een ander gebouw gaan zoeken, valt het verlies wel mee. Veel van de uitgaven en het werk dat we hebben verzet is niet gebouw-specifiek. Als we besluiten de hele boel af te blazen zijn al het werk en alle uitgaven voor niets geweest. En er zitten nog mogelijkheden tussen die twee uitersten in ook.

Brian, Jo en ik zijn er snel uit: wij blijven Jinghong als onze basis houden en blijven open voor een ander pand. De marktomstandigheden zijn wat ze zijn – goed - en wij weten wat we willen – een hotel in Jinghong – dus da's een no-brainer. Voor Joachim en Nico ligt dat misschien anders, die zijn met name aan boord gekomen voor de potentie van dit gebouw dus die hebben zeker meer tijd nodig om te beslissen wat ze willen. Geen probleem, niemand heeft haast. Brian en Jo hebben ondertussen via Xu Ying een groot schrijfcontract binnengehaald en ik ga kijken of ik mijn Nederlandse kunstjes ook in China kan vertonen. Dus ik herschrijf mijn c.v. naar Chinese omstandigheden en ga de komende tijd de markt op. Mede daarvoor ben ik weer teruggeweest in Kunming voor nieuwe afspraken met onze adviseurs van CMS. Die hebben een breed netwerk aan klanten in Zuid- en West-China en we gaan eens kijken of daar ergens clubs met moeilijkheden tussen zitten waar ik misschien een helpende hand kan toesteken.

De afgelopen weken hebben we dus langzamerhand in ons hoofd afscheid genomen van “ons hotel”. Totdat we een paar dagen geleden via via de boodschap krijgen dat er wellicht toch nog wel wat te regelen valt met Meneer Li. Hui Dong, een plaatselijke onderneemster met wie ik de afgelopen maanden een aardige relatie heb opgebouwd en die Meneer Li goed kent omdat ze in het verleden een deel van het hotel van hem heeft gehuurd, spreekt ons aan. Ze zegt dat Meneer Li niet zoveel te verwijten valt en ons ook niet. Het ligt allemaal aan onze vertaalster en aan onze advocate volgens haar. Mijn eerste reactie is “flikker op”, we hebben het allemaal heel aardig gedaan en het is overduidelijk dat Meneer Li voor ons essentiele informatie achterhield en later terugkomt op de daarover gemaakte afspraken. Zij legt uit dat we er niet op de juiste manier naar gevraagd hebben en hij het dus niet heeft verteld. Kwestie van verschil in cultuur. Dat onze advocate had moeten aanvoelen. Hmmm... kan best wat inzitten maar het lijkt er meer op dat het leggen van de verantwoordelijkheid bij Xu Ying en Xiao Tian – respectievelijk onze advocate en vertaalster – de mogelijkheid creeert voor Meneer Li om weer in gesprek te komen met ons met behoud van “gezicht” voor zowel hem als ons. Of om een situatie te creeren waarin hij ons de aanbetaling terugbetaald zonder verder over de door ons geleden schade te willen praten. Over en weer valt niemand toch wat te verwijten? En over die mogelijkheden gaan wij de komende dagen maar eens nadenken. Willen we het nog wel met Meneer Li? Hoeveel toekomstig gedoe halen we ons op de hals door weer met hem te gaan onderhandelen? Gaan we de hele deal opnieuw uitonderhandelen? Dat kan betekenen dat we eerst weer een paar maanden praten voordat we iets kunnen gaan doen. Willen de Duitsers nog steeds meedoen? Zo niet, zullen we andere investeerders moeten vinden want het project is te groot voor ons drieen. Maar Meneer Li lost dat voor ons op door ons te bellen met de mededeling dat hij een nieuwe huurder heeft gevonden en ons op 5 juni de aanbetaling teruggeeft op voorwaarde dat wij dan het pand verlaten. Ik ben dus op dit moment druk in de weer met het zoeken van een appartement. Verder vraagt hij ons om huur te betalen over de afgelopen maanden. Wij vragen hem daarop onze schade te vergoeden. Wij leggen hem uit dat zijn optreden ons de nodige centjes en vier maanden van ons leven heeft gekost. Waarop hij inbindt en we afspreken volgens goed Chinees gebruik: “Goed begin, goed einde”. Jinghong en zelfs Yunnan zijn kleine gemeenschappen en wij willen geen vijanden creeren waar het niet nodig is. En het is eigenlijk nooit nodig dus nu ook niet. Maar ondertussen ga ik, nadat we de aanbetaling in onze zak hebben, nog eens goed over onze geleden schade en het verhalen daarvan nadenken. Als Chinezen terug mogen komen op belangrijke afspraken, mag ik dat ook. ' When in Rome, do like the Chinese do'.

Zowel Brian en Jo als ook ikzelf hebben andere opties naast een hotel. Ik kan me goed voorstellen dat ik in de zomer naar Europa kom om te kijken of ik een distributiekanaal voor de versnellingsbakken van Mike kan opzetten. Daarnaast is het samen met Tian Tian runnen van het restaurant van een Zwitser die ermee in de problemen zit hier in Jinghong een optie, evenals het vinden van een interimmanagement- of adviesopdracht ergens. Waarvoor de eerste kandidaat zich al heeft gemeld in de vorm van een grote theehandelaar met internationale expansiedrift waarvoor Westerse management expertise nodig is. En Brian en Jo denken er over zich een tijdje in Kunming te vestigen om zich te kunnen concentreren op de schrijfopdracht die ze hebben gekregen. Het hotel gaat er komen maar misschien maar wat later en misschien ook maar wat kleiner. Ik blijf in ieder geval tot nader order in Jinghong samen met Tian Tian, ik vestig er een bedrijf om me van een werkvergunning te voorzien zodat ik van het visagedoe af ben en ik legaal centjes kan verdienen in China. En blijf ondertussen uitkijken naar een ander pand. Zodra ik een appartement heb gevonden.